مقدمه:

شيمي درماني يعني استفاده از برخي داروهاي شيمي درماني براي درمان هر نوع بيماري.يكي از راه هاي درمان انواع سرطان ها نيز استفاده از برخي داروها است كه در اصطلاح پزشكي به آن شيمي درماني مي گويند.

در شيمي درماني پزشكان تلاش مي كنند كه بدون آزردن موضع مبتلا به بيماري وبافت هاي مجاور عضو بيمار،ميكروبي را باداروهاي خاص نابود ومهار كنند .بسياري از داروهايي كه در شيمي درماني مورد استفاده قرار مي گيرند با تاثير بر روي ساختار DNAواختلال در آن ومتوقف كردن چرخه سلولي شده واز اين طريق باعث از بين رفتن سلول هاي سرطاني مي شوند واين راه ارتباطي است بين ساختارDNAوانواع سرطان ها.



DNA

كشف اين نكته كه اطلاعات ژنتيك در طول مولكولي پليمري كه تنها از چهار نوع واحد منومري تشكيل شده كد مي شود،يكي از پيشرفت هاي علمي عمده در قرن حاضر بوده است.

DNA از 3 بخش تشكيل شده است :

1-باز آلي 2-قند 5 كربنه 3-گروه فسفات

نوكلئوتيدها با پيوند فسفو دي استر به هم متصل هستند.

DNAمولكولي جهت دار مي باشد و به دليل اتصالات هيدروژني بين بازهاي آلي داراي ساختار مارپيچيDoubel helix است

براي انتقال اطلاعات به نسل بعد عمل رونويسي و همانندسازي صورت مي گيرد و اطلاعات از DNAبهRNA انتقال مي يابد و

پروتئين هاي مورد نياز سلول ساخته مي شود.
بافت طبيعي را مي توان به طور كلي به 3 نوع تقسيم كرد :

1- ايستا :اين سلول ها متحمل تقسيم سلولي شده ودر طي بخش عمده حيات بزرگسالي بطور فعال تقسيم نمي شوند مثل عضلات مخطط.

2- در حال توسعه : بطور معمول تقسيم فعالي ندارند اما در صورت قرار گرفتن در معرض استرس يا صدمه از قابليت تقسيم برخوردارند مثل كبد.

3-در حال نوسازي :اين بافت ها بطور مداوم درحال تقسيم ونوسازي هستند و به صورت ثابت دچار تقسيم سلولي مي شوند . مثل مغز استخوان ومخاط گوارشي.

باافت هاي نوع 1و2 عموما در اثر عوامل شيمي درماني كمتر صدمه مي بينند اين در حالي است كه نوع 3 بطور شايع تحت تاثير داروهاي ضد سرطان قرار مي گيرند.

رشد نامنظم مشخصه سلول هاي سرطاني است ، بااز دست رفتن مكانيزم هاي عملكرد كنترل سلول هاي طبيعي در بافت هاي غيرسرطاني همراه است.از بين رفتن تنظيم چرخه سلولي طبيعي و به هم خوردن آپوپتوزيس طبيعي ،دلايل عمده رشد كنترل نشده سلول ها هستند.

تقسيم سلولي 4 مرحله دارد:

1- مرحله ميتوزي 2- مرحله متغيري تحت عنوان G1بعداز تقسيم سلولي ،ساخت پروتئين وRNA وترمیم DNA صورت میگیرد . 3- سلول های G1 مي توانند وارد مرحله اي به نام G0يا استراحت شده و يا وارد مرحله اي به نام S شوند.در اين مرحله DNAجديد ساخته مي شود.

4-بعد از تكميل ساخت DNA سلول وارد دوره G2با تعداد كروموزوم هاي هاپلوئيدي مي شود كه پس از دو برابر شدن، تعدادDNAآن به سلول هاي طبيعي مي رسد. مرحله G2بطور معمول كوتاه بوده،سلول مجددا وارد ميتوز شده و تقسيم سلولي حادث مي شود.

سلول هاي توموري در طي چرخه فعال سلول به بسياري از عوامل شيمي درماني پاسخ ميدهند. و به عكس در مرحله استراحت يا G0از حساسيت كمتري نسبت به شيمي درماني برخوردارند

برخی داروهای کاربردی در شیمی درمانی عبارت اند:

سيتارابين ( Cytarabin)

مكانيزم عمل:

از دسته آنتي متابوليت بوده(آنالوگ پيريميديني)بهDNAمتصل شده وبا كند كردن ساخت آن موجب نقايص اتصال در قطعات جديدDNAمي شود. علاوه بر آن سلول هاي در معرض سيتارابين در مرحله S،مجددا سنتز DNAرا آغاز مي كنند كه اين موضوع منجر به دوپليكاسيون اشتباه بخش هاي ابتدايي رشته هاي DNA ميشود.بيشترين اثر درماني زماني است كه سلول ها در حال ساخت سريع .DNAهستند.

متابوليسم:

طي مانوري 2 مرحله اي توسط آنزيم هاي كبدي غير فعال مي شود . از سد خوني مغزي ميگذرد و غلظت آن در CSFبه 50 درصد غلظت پلاسما مي رسد. 70 درصد دوز تجويزي از ادرار دفع مي شود.

عوارض:

بي اشتهايي ، اسهال ، سميت عصبي ، استوماتيت ، طاسي

داكتينومايسين (Dactiomycin )

مكانيزم عمل :

به بخش های گوانینی DNAمتصل شده ، توانايي DNAرا به عنوان الگوي تهيه DNA و RNAمهار مي كند.در دوزهاي پايين،بيشترين اثر دارو مهار RNAاست در حالي كه در دوز هاي بالا هم RNAو هم DNA را مهار مي كند. اين دارو در مرحله G1 و S چرخه سلولي به صورت اختصاصي عمل مي كند.

متابوليسم:

بخش عمده دارو بدون تغيير از صفرا و ادرار دفع مي شود.كليرانس اين دارو از پلاسما سريعا صورت مي گيرد. امكان دارد در صورت نارسايي كبدي يا يا كليوي بيمار كاهش دوز دارو مورد نياز باشد .

كلاس :

آنتي بيوتيك ضد توموري كه از قارچ استرپتومايسين بدست مي آيد

عوارض:

ضايعات پوستي ، اختلال در عملكرد جنسي ، استوماتيت ، بي اشتهايي

سيس پلاتين (Cisplatin)

مكانيزم عمل:

از سنتز DNAبا تشكيل اتصالات متقاطع داخل و بين رشته اي و دناتوره نمودن مارپيچ دوتايي جلوگيري مي كند و در نهايت از تقسيم سلولي جلوگيري مي كند.

متابوليسم :

سريعا در بافت ها منتشر مي شود (عمدتا كبد و كليه) . 20-74 درصد داروي تجويز شده طي 24 ساعت از راه ادرار دفع

مي گردد.

كلاس:

فلزات سنگين كه مانند عوامل آلكيله كننده عمل مي كنند.

عوارض:

آنافيلاكسي ، اختلال در دفع ادراري ، تهوع ، استفراغ ، اختلال در حس چشايي

كلرامبوسيل(Chlorambocil)

مكانيزم عمل:

با آلكيله كردن DNAمنجر به شكستن زنجيره و ايجاد اتصالات متقاطع درDNAمي گردد. اين دارو مشتق از نيتروژن موستارد است.

متابوليسم:

دارو به خوبي از طريق خوراكي جذب ميشود ،60 درصد اين دارو از راه ادرار دفع مي شود.

كلاس:

عوامل آلكيله كننده

عوارض:

اختلال در عملكرد جنسي ، تهوع و استفراغ ، بي اشتهايي و كاهش وزن



5-فلوئورو اوراسيل (5-Fluorouracil)

مكانيزم عمل :

مشابه يك پيريميدين كاذب عمل نموده ، تشكيل آنزيم تيميدين سنتتاز را كه جهت ساخت DNA مورد نياز است مهار مي نمايد . به علاوه به RNA ااتصال يافته ، موجب توليد غيرطبيعي آن مي شود .

متابوليسم :

توسط كبد متابوليزه مي شود . عمدتاً به صورت CO2تنفسي دفع شده و باقيمانده آن توسط كليهها دفع ميگردد.

كلاس: آنتي متابوليت پيريميدين

عوارض: استوماتيت، اسهال، طاسي، افتادن ناخن و بروز تركهاي شكننده در آن، حساسيت به نور، اختلال بينايي .

هگزا متيل ملامين (Hexamethyl melamine)

مكانيزم عمل:

مكانيسم اصلي عملكرد ان نامشخص است.امكان دارد مشاركت تيميدين و يوريدين در DNAوRNA را به ترتيب مهار كند.در invitro) ) به نظر نمي رسد به عنوان يك عامل الكيله كننده عمل نمايد اما در بدن(invivo) به صورت يك عامل الكيله كننده،فعال ميگردد. علاوه بر آن مي تواند به عنوان يك آنتي متابوليت،با فعاليت در مرحلهS ،فعاليت نمايد.

متابوليسم :به خوبي از طريق خوراكي جذب ميگردد . به ميزان گسترده در كبد متابوليزه شده ،از ادرار دفع مي­گردد و مقداري از آن به صورت گاز كربنيك تنفسي دفع ميگردد .

عوارض :

اسهال و كرامپهاي شكم ،نوروپاتيهاي محيطي ، بثورات پوستي ، مشكلات سيستم عصبي مركزي .

هيدروكسي اوره ( Hydroxy Urea )

مكانيزم عمل :

آنتي متابوليتي است كه با مهار آنزيم مبدل ريبونوكلئوزيدديفسفاتردوكتاز ،از تبديل ريبونوكلئوتيدها به دياوكسي­ريبونوكلئوتيدها و در نتيجه ساخت DNAجلوگيري مينمايد . اين دارو براي مرحله Sچرخه سلولي اختصاصي است . همچنين امكان دارد سلول ها را به اثرات درمان با اشعه حساس نمايد .

متابوليسم :

به سرعت از مجراي گوارشي جذب ميشود و حدود نيمي از دارو در كبد متابوليزه ميشود و نصف ديگر آن به صورت اوره و تغييرنيافته از ادرار دفع ميشود . مقداري از دارو به صورت گاز كربنيك تنفسي دفع ميشود .

كلاس :ضد متابوليت

عوارض : اختلالات كليوي ، اختلال عملكرد جنسي و تناسلي .

ايداروبيسين Idarubicin) (

مكانيزم عمل :

با اتصال متقابل با DNA ،به طور مستقيم موجب مهار DNAوRNA، مهار ساخت ماكرومولكول ها و مهار احتمالي توپوايزومراز II ميشود .

متابولسم :

عمدتاً از طريق صفرا و به درجات كمتر از راه ادرار دفع ميگردد.

كلاس : آنتي متابوليت ضد تومور

عوارض : سميت قلبي ، بي اشتهايي ، طاسي .

ميتومايسين

مكانيزم عمل :

دارو به عنوان عامل آلكيلان با ايجاد اتصال جانبي در DNA ، سنتز DNAرامهار ميكند .

متابوليسم :

دارو به سرعت توسط كبد از جريان خون پاك ميشود .

كلاس : آنتي بيوتيك ضد تومور

عوارض : سركوب مغز استخوان ، تب ،سندرم اورميهموليتيك ، طاسي ،کاهش گلبولهای سفید .

ميتوكسانترون

مكانيسم عمل :

بدون توجه به فاز تقسيم سلولي ، سنتز DNA وRNA را مهار ميكند . بين زوجهاي بازي قرار گرفته و باعث به هم خوردن ساختمانDNA ميشود .سنتز RNA وابسته به DNA و سنتز پروتئين نيز مهار ميشود .

متابوليسم :

براي 24-36 ساعت به شكل داروي بدون تغيير در صفرا و ادرار ترشح ميشوند .

كلاس : انتراسن ديون ، آنتي بيوتيك ضد تومور

عوارض : واكنش هاي آلر‍ژيك ، خونريزي ،سركوب مغز استخوان ، موكوزيت ، اختلال در مخاط .



پليكامايسين

مكانيزم عمل :

در حضور يون هاي منيزيم دارئ با بازهاي گوانين DNAباند شده و سنتز RNAي هدايت شده توسط DNA را مهار ميكند . براي فازS چرخه سلولي اختصاصي است.

متابوليسم : متابوليسم آن به خوبي شناخته نشده است .

كلاس : آنتي بيوتيك ، جدا شده از استرپتوميس پليكاتوس

عوارض : تغيير چشايي ، بي اشتهايي ، عفونت و خونريزي به دليل سركوب مغز استخوان ،طاسي ، تغييرات ناخن­ها و پوست
 

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: